Bağırsak İkinci Beynimiz Midir?

Bağırsak ve beyin oluşumu anne karnında aynı doku kümesinden başlayarak embriyo gelişimi esnasında bölünmektedir. Bölünen doku merkezi sinir sistemi ve enterik sinir sistemi olarak ikiye ayrılmaktadır. Merkezi sinir sistemi beyin ve omurilikten oluşurken enterik sinir sistemi özofagustan başlayarak anüse kadarki sindirim kanalından oluşmaktadır. 

Bağırsak İkinci Beynimiz Midir?

Bağırsak ve beyin oluşumu anne karnında aynı doku kümesinden başlayarak embriyo gelişimi esnasında bölünmektedir. Bölünen doku merkezi sinir sistemi ve enterik sinir sistemi olarak ikiye ayrılmaktadır. Merkezi sinir sistemi beyin ve omurilikten oluşurken enterik sinir sistemi özofagustan başlayarak anüse kadarki sindirim kanalından oluşmaktadır.

Karmaşık bir sistem olan enterik sinir sisteminin milyonlarca sinir hücresi barındırması ve merkezi sinir sisteminden bağımsız olarak işlev görmesi bağırsaklarımızın ikinci beyin olarak adlandırılmasını sağlamıştır.

Bağırsak ve Beyin Aksı Arasındaki İlişki

Bağırsak beyin aksı, merkezi sinir sistemi (MSS), enterik sinir sistemi (ESS) ve bağırsak arasında çift yönlü ve güçlü iletişim kuran bir fonksiyonel bir sistemdir. Enterik sinir sistemi besin kanalından anüse kadar uzanan ortalama 9 metre uzunluğundaki bağırsaklarda bulunan 500 milyon nörondan oluşmaktadır. Beyin ve bağırsak arasındaki iletim yolu vagus sinirinin beyne gönderdiği sinyaller aracılığıyla sağlanır.

Vücudun mutluluk hormonlarından olan dopamin beynin hipotalamus bölgesinden salgılanırken serotoninin yüzde 90’ı sindirim sisteminden salgılanmaktadır. Buradan yola çıkarak insan mutluluğunun beyin ve bağırsak arasındaki iletim yoluyla paralel olduğunu söylemek mümkündür. Yapılan araştırmalar bağırsak- beyin aksının bozulması huzursuz bağırsak sendromu gibi metabolik hastalıklar ve alzheimer gibi nörodejeneratif bozuklukluklar arasında ilişki bulunduğunu göstermektedir. Peki huzursuz bağırsak sendromu nedir?

Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedir?

Huzursuz bağırsak sendromu mide ve bağırsak sisteminde etkisini gösteren işlevsel bir sindirim bozukluğudur. Gastrointestinal sistemin en yaygın görülen rahatsızlıklarındandır. Etkisini yalnızca kalın bağırsakta değil tüm sindirim sisteminde göstermektedir. Kas ve sinirleri hassaslaştırdığından mide krampları ve şiddetli ağrılara neden olmaktadır.

Nedeni henüz tam olarak bilinmese de yoğun antibiyotik kullanımı, düzensiz beslenme, zararlı alışkanlıklar ve stres gibi çevresel faktörler rahatsızlığın oluşumunu tetiklemektedir. Bu nedenle hastalık olarak değil, işlevsel bir bozukluk olarak adlandırılmaktadır. Genellikle genç yaşlarda ortaya çıkarak etkisini uzun yıllar sürdürmektedir. Bugün karın ağrısı ve kabızlık nedeni ile doktora başvuran kişilerin yaklaşık %15’inde huzursuz bağırsak sendromu tanısı konulmaktadır. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla çok daha fazladır. Peki bağırsak mikrobiyatası ve beyin arasında iletim nasıl sağlanıyor?

Bağırsak Mikrobiyotası ve Beyin İletimi

Gastrointestinal sistemin belirli bölgelerine yerleşmiş bakteri, virüs ve protozoa gibi mikroorganizmaların kolonize halde işlev görmesine bağırsak mikrobiyotası denilmektedir. Bağırsak mikrobiyotası 40.000 bin çeşit bakteri türü ve 100 trilyondan fazla mikroorganizmayı barındırdığından vücudumuzun en büyük bileşenlerinden biridir. Bu ekosistem insan vücudundaki toplam hücre sayısından on kat daha fazla hücre içermektedir. Sindirim sisteminde oldukça geniş bir yüzey alanına sahip mikroorganizmaların %70’ine yakını ince ve kalın bağırsakta bulunmaktadır. Mikrobiyom gelişimi beslenme alışkanlıkları, probiyotik ve antibiyotik kullanımının yanı sıra pek çok çevresel faktörden de etkilenmektedir.

Mikrobiyota, sindirim sisteminin yanı sıra beyin fonksiyonlarının işlevini sürdürmesinde de kritik bir öneme sahiptir. Nörotransmitter kimyasal ağının en fazla olduğu yer beyinden sonra sindirim sistemidir. Bu nedenledir ki bugün bağırsaklar ikinci beyin olarakkabul edilmektedir.

Nörotransmitter Madde Nedir?

Nörotransmitter, milyonlarca nöron arasında iletişimi gerçekleştiren kimyasal maddelerdir. Beynin her bölgesinde milyonlarca nöron (sinir hücresi) bulunmaktadır. Nöronlar vücut fonksiyonlarını kontrol ederek bilgi transferini sağlayan mikroskobik hücrelerdir. Nörotransmitter maddeler nefes alıp vermek, kilo kontrolü, kalp atışı ve daha pek çok yaşamsal faaliyetin işlevini sürdürmesi için nöronlar arası iletişim sağlamaktadır.

Bağırsak, beyin ve beslenme ilişkisi hakkında bilgi almak için Prof. Dr. Nevzat Tarhan: ‘’Bağırsaklar beyin için serotonin fabrikası gibi çalışıyor.’’ adlı içeriğimize göz atabilirsiniz.